Εξοχος Βιβάλντι από Πέτρου και Καμεράτα

Του Νικου Α. Δοντα "Καθημερινή 30/5/2010"

Κάλλιο αργά παρά ποτέ: επιτέλους βρέθηκε ένας φορέας να εμπιστευθεί στον Γιώργο Πέτρου μία ορχήστρα με την οποία θα μπορεί να εργαστεί συστηματικά σε σταθερή βάση. Σε μια χώρα που επιμένει πεισματικά να πουλά συρτάκι και Ζορμπά, κανείς δεν κατάλαβε ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος θα μπορούσε να αποτελέσει ένα από τα πιο αξιόλογα «εξαγώγιμα προϊόντα» του σύγχρονου πολιτισμού μας. Το αντιλήφθηκαν οι Γερμανοί, που εδώ και χρόνια του δίνουν την ευκαιρία να ηχογραφεί τη δουλειά του, δρέποντας δάφνες για τον εαυτό του και αποφέροντας έσοδα στη γερμανική εταιρεία.
Στις 16 Μαΐου ο Πέτρου διηύθυνε την Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής σε έργα Βιβάλντι. Η αίθουσα «Μητρόπουλος» ήταν κατάμεστη. Η πληρότητα αυτή, σε αντιδιαστολή με τη χαμηλή προσέλευση σε συναυλίες διεθνώς πολύ διασημότερων συνόλων, ίσως πείσει τους θεσμούς μας ότι η επένδυση αξίζει τον κόπο. Πολύ περισσότερο αφού ανάλογη ήταν η πληρότητα και στην πρόσφατη παρουσίαση της «Θεοδώρας» του Χαίντελ που διηύθυνε ο Πέτρου στην αίθουσα «Τριάντη».
Κρίνοντας από το αποτέλεσμα, λοιπόν, είναι προφανές ότι ο Πέτρου ξέρει τι κάνει και επίσης δεν το κάνει περιστασιακά. Υπάρχει συνέχεια και πρόοδος στη δουλειά του. Η βραδιά με κοντσέρτα και καντάτες του Βιβάλντι ήταν απολαυστική. Κατ’ αρχήν οφείλει να επαινέσει κανείς την Καμεράτα, που μοιάζει να βρήκε νέο νόημα ύπαρξης. Καιρό είχαμε να ακούσουμε τους μουσικούς της με τόσο φανερό κέφι και ενδιαφέρον για το πρόγραμμα που πρότειναν στο κοινό. Οι έντονες εναλλαγές σε ταχύτητες και διάθεση μπορεί να ξενίζουν όσους έχουν μεγαλώσει με ηχογραφήσεις των «Μουσικών» και του Φέλιξ Αγιο ή των «Σολίστ της Βενετίας». Είχαν ως αποτέλεσμα σφιχτές, νευρώδεις διατυπώσεις στα ζωηρά μέρη που έκαναν τα αργά μέρη να προβάλουν ακόμα πιο λυρικά. Ανάμεσα στο πλήθος πολύ καλών σολίστ μνημονεύει κανείς ιδιαίτερα τον Θοδωρή Κίτσο και την Ανα Μπελέν Τεχεδόρ ντε λα Ιγκλέσια για το γεμάτο ποίηση και φαντασία αργό μέρος του γνωστού Κοντσέρτου για δύο μαντολίνα (RV 532). Εξοχοι ήσαν επίσης οι βιολιστές Σέρτζιου Ναστάζα και Γιάννης Μαυρίδης που συνέβαλαν με την ακρίβεια και τη μουσικότητά τους σε διάφορα κοντσέρτα.
Την καντάτα «Σταματήστε πια, σταματήστε» (RV 684) ερμήνευσε η μεσόφωνος Μαίρη-Ελεν Νέζη, με άνετη, μεστή φωνή και έντονα θεατρικό ένστικτο. Τη δεξιοτεχνική μουσική της καντάτας «Γυρίζω σε σας, μάτια λατρεμένα» (RV 682) απέδωσε με σπινθηροβόλα ακρίβεια και μουσικότητα η υψίφωνος Μάτα Κατσούλη.
Εξοχες τραγουδίστριες με αίσθηση του ύφους της μουσικής και καλό γούστο, συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχία της βραδιάς.

Μεγαλειώδης «Ηρωική» από τον Ζορζ Πρετρ

Του Νικου Α. Δοντα "Kαθημερινή 23-5-2010"
Μια από τις πιο συναρπαστικές ερμηνείες της «Ηρωικής» Συμφωνίας του Μπετόβεν άκουσαν οι φιλόμουσοι στις 15 Μαΐου στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης». Στα 86 του χρόνια ο Ζορζ Πρετρ διηύθυνε την Κρατική Ορχήστρα της Δρέσδης όχι μόνον με το αναμενόμενο σφρίγος που προϋποθέτουν τα ζωηρά εμβατηριακά τμήματα της μουσικής.
Επεισε –και συγκίνησε– χάρη στην ιδιαίτερα προσεγμένη διαμόρφωση των φράσεων, χάρη στις ανάσες, στις παύσεις που εξασφάλιζε ανάμεσά τους, χάρη στη διαρκή αναπροσαρμογή της ταχύτητας και στις έντονες όπως επίσης εύστοχες αντιθέσεις, εν τέλει χάρη στον τρόπο με τον οποίο επέτρεπε στους ακροατές να ακούσουν τη μουσική: δεν πρόβαλε μόνον το μελωδικό πρώτο επίπεδο ή τον ρυθμικό παλμό της, αλλά όσα αυτή θέλει να εκφράσει.
Πέτυχε στον στόχο, λόγου χάριν, με την προβολή της αντιστικτικής γραμμής των τσέλων στο πρώτο θέμα του «πένθιμου εμβατηρίου», που έτσι ήχησε πράγματι πένθιμο, όχι απλώς αργό. Πέτυχε ακόμα, μετριάζοντας την ταχύτητα στο θριαμβικό β΄ θέμα του τελευταίου μέρους, προσθέτοντας βάρος και μεγαλοπρέπεια. Πέτυχε, φυσικά, χάρη στον πολυτελή ήχο του πειθαρχημένου συνόλου που διηύθυνε.
Οι ποιότητες της ορχήστρας φάνηκαν ακόμα περισσότερο στο α΄ μέρος της συναυλίας, αφιερωμένο σε έργα του Ρίχαρντ Στράους. Στα αποσπάσματα από τον «Ιππότη με το ρόδο» τα βαλς λικνίστηκαν με νοσταλγία, χωρίς βιασύνη. Στην τελική σκηνή μοναδική ήταν η διαφάνεια των ηχοχρωμάτων. Τραγούδησαν τρεις έξοχες κυρίες, η Αννε Σβάνεβιλμς ως Μαρί-Τερέζ, η Μπερνάρντα Φινκ ως Οκτάβιαν και η Γκένια Κίμαγερ ως Ζοφί - απίστευτη πολυτέλεια. Είχε προηγηθεί ο «Χορός των επτά πέπλων» από την «Σαλώμη» του Στράους, που δόθηκε με ανάλογη, διασταλτική του χρόνου αισθητική: πέφτοντας, τα πέπλα αποκάλυψαν μουσική τόσο επικίνδυνα σαγηνευτική, όσο ένα... βιεννέζικο σοκολατάκι.
Βερολινέζοι, Γραμμένος
Εξαιρετική βραδιά μουσικής δωματίου πραγματοποιήθηκε στις 13 Μαΐου στον Παρνασσό: το Κουαρτέτο της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου απέδωσε κουαρτέτα Μότσαρτ και Σοστακόβιτς, ενώ στο Κουιντέτο για κλαρινέτο του Μπραμς συνεργάστηκε με τον ανερχόμενο Ελληνα κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένο.
Αυτονόητη ήταν η ποιότητα του ήχου των τεσσάρων μουσικών και ο μεταξύ τους συντονισμός. Αυτονόητη επίσης η στυλιστική εξοικείωση με το ρεπερτόριο, το Κουαρτέτο Κ421 του Μότσαρτ και το Κουαρτέτο αρ.5 του Σοστακόβιτς: μαγικό το αργό μέρος όπως και η κατάληξή του. Κι όλα αυτά στη θερμή ακουστική της αίθουσας του Παρνασσού, που βοηθά τη σύντηξη των φωνών και των ηχοχρωμάτων. Ιδανικός τόπος, επομένως, για τον μαλακό ήχο του Γραμμένου και την δίχως αιχμές λυρική φραστική του, μοναδικής ποίησης ιδιαίτερα στο αργό μέρος του Κουιντέτου.

Όπερα...faltsa

Του Αντώνη Ι. Κωνσταντινίδη

Οι πρόσφατες, βαρύτατες κατηγορίες της Εφορείας της Όπερας Θεσσαλονίκης σχετικά με συγκεκριμένες ευθύνες του καλλιτεχνικού της διευθυντή κ. Γιάννη Γιαννίση για κατασπατάληση δημοσίου χρήματος, επαναφέρουν έναν καίριο προβληματισμό που ξεπερνά ίσως και τις ίδιες τις καταγγελίες. Ποιά μπορεί να είναι η θέση μιας Λυρικής Σκηνής στη Θεσσαλονίκη και ποιές πρέπει να είναι οι κύριες επιδιώξεις της;
Θα ήταν κοινός τόπος να υποστηρίξουμε ότι η δημιουργία ενός Λυρικού Θεάτρου στη Θεσσαλονίκη δε θα κάλυπτε μόνο ένα σημαντικό έλλειμμα στον πολιτιστικό σχεδιασμό της πόλης και της γύρω περιοχής αλλά και θα ευνοούσε γενικότερα και πολυδιάστατα την ανάπτυξη των τεχνών, με πολλαπλές άμεσες και έμμεσες ευεργετικές συνέπειες για τον τόπο μας
Σε ένα τέτοιο μουσικό εργαστήρι θα πρέπει αφετηριακά να βρίσκεται η βούληση για την ορθολογική χρήση του καλλιτεχνικού δυναμικού, ο συντονισμός του υπάρχοντος υλικού, των προσώπων, των τοπικών ορχηστρικών και χορωδιακών σχημάτων, η δημιουργία υποδομών αλλά και η πρόνοια για την εκπαίδευση των μελλοντικών ακροατών. Θα πρέπει δηλαδή ένας τέτοιος Οργανισμός να στοχεύει πρώτιστα στην αυθεντική δημιουργία, με αφοσίωση στην τέχνη, αγάπη στον άνθρωπο και διάθεση προσφοράς. Με όραμα, σχέδιο και προοπτική.
Η καλλιτεχνική και η οικονομική διαχείριση η οποία εφαρμόστηκε στην Όπερα Θεσσαλονίκης από τον κ. Γιαννίση, σύμφωνα με τις καταγγελίες, δεν αποτελεί παρά μια ακόμη έκφανση της ίδιας στείρας και ανήθικης πολιτικής, τα συσσωρευμένα οικονομικά αποτελέσματα της οποίας τώρα όλοι εξ ανάγκης, βιώνουμε.
Η προαγωγή του πολιτισμού δε μπορεί να στηριχτεί στις μεταπρατικές λογικές των καλλιτεχνικών γραφείων και να κινηθεί από κλίκες όπου κυριαρχούν συμβατικά δούναι και λαβείν και προέχουν οι εξυπηρετήσεις και τα αλισβερίσια. Όλα αυτά απηχούν απλά και μόνο μία ακόρεστη βουλιμική διάθεση αλλά και μια μεταλλαγμένη, σταθερά διεφθαρμένη, αποικιοκρατική λογική απέναντι στον τόπο και τους ανθρώπους του.
Από την ίδρυση του Οργανισμού επί Μανωλεδάκη-Καρατζά μέχρι τη διοίκηση της Λίζας Ξανθοπούλου και τη μεταμόρφωσή του, σε ένα φέρελπι θέατρο με καλλιτεχνική και εκπαιδευτική ιδιοπροσωπία, στοχευμένες δράσεις και ποιοτικά αποτελέσματα, τα βήματα που έγιναν ήταν σημαντικά και απαιτούσαν την ανάλογη συνέχεια. Την έμπρακτη πολιτική βούληση και τη στήριξη για το επόμενο βήμα. Λυπάμαι, διότι η τελευταία διετία δεν ήταν παρά ένα άλμα προς τα πίσω, ένα χοντρό φάλτσο. Εκτός και αν ο βαρύτονος κ. Γιαννίσης, αυτή τη φορά υποδυόταν ένα διατεταγμένο ρόλο διαλύτη.

Συναρπαστική πρεμιέρα για την «Τίγκρα»

Του Νικου Α. Δοντα - KAΘΗΜΕΡΙΝΗ 9-5-2010
Μόνο έπαινοι αξίζουν σε όλους όσοι συνέβαλαν στην παρουσίαση της ημιτελούς όπερας «Τίγκρα» του Σπυρίδωνος Φιλίσκου Σαμάρα στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» στις 29 Απριλίου. Προ πάντων στον Βύρωνα Φιδετζή, αρχιμουσικό και διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, που προγραμμάτισε το έργο και επιπλέον το ενορχήστρωσε. Η προφανής εμπειρία του σε έργα του Σαμάρα και η κατανόηση της ιδιαίτερης μουσικής γλώσσας του συνθέτη εφαρμόστηκαν με τον επιτυχέστερο τρόπο, αναδεικνύοντας όλες τις όψεις του έργου: τη λαμπρότητα της θρησκευτικής τελετής στην αρχή της α΄ πράξης, τον αισθησιασμό του ερωτικού ντουέτου με το οποίο ολοκληρώνεται το σωζόμενο υλικό, τη διαφάνεια και λεπτότητα του χαρακτήρα της Μαρίας, τον ηρωισμό της μουσικής του Αντοάλντο, την τραχύτητα του Μπράνα και το αδάμαστο πάθος της πρωταγωνίστριας Τίγκρας. Εξοχη χρήση ιδιαίτερα των πνευστών, ξύλινων και χάλκινων, καθώς επίσης επιτυχημένη χρήση μεμονωμένων οργάνων που ανέδειξαν τον ηδονισμό της μουσικής.
Παρά τις προφανείς ομοιότητες του ποιητικού κειμένου με έργα όπως ο «Εντγκαρ» (1889) του Πουτσίνι ή η «Τζοκόντα» (1876) του Πονκιέλι, με τα οποία μοιράζεται την αμφιταλάντευση του τενόρου ανάμεσα σε δύο κυρίες με αντίθετα χαρακτηριστικά, η μουσική της όπερας -όπως άλλωστε και η γλώσσα του κειμένου- εντάσσεται ομαλά στην αισθητική της τέχνης της «παρακμής», όπως εκφράστηκε στα ιταλικά γράμματα μέσα από το έργο του Ντ’ Ανούντσιο και στο λυρικό θέατρο μέσα από όπερες όπως η «Φραντσέσκα του Ρίμινι» του Τσαντονάι, που παρουσιάστηκε το 1914, τρία χρόνια μετά το σωζόμενο απόσπασμα από την «Τίγκρα».
Ισορροπημένη διανομή
Την «Τίγκρα» υπερασπίστηκε η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης υπό τη μουσική διεύθυνση του Αντζελο Καβαλάρο. Οι γενναιόδωροι σχηματισμοί φράσεων και η ταυτόχρονη διαφάνεια που πέτυχε ο αρχιμουσικός ανέδειξαν τα χαρακτηριστικά της γραφής του Σαμάρα. Ειδικά στο εκτενές τελικό ντουέτο, ο Καβαλάρο απελευθέρωσε την αισθησιακή ατμόσφαιρα παρακμής μέσα από αργή κίνηση, αφήνοντας χώρο στις φράσεις να αναπτυχθούν.
Το έργο στηρίχθηκε από ισορροπημένη διανομή καλών μονωδών. Στον ρόλο της Μαρίας, που στη σωζόμενη πράξη αναπτύσσεται περισσότερο από εκείνον της πρωταγωνίστριας, η διαρκώς βελτιούμενη υψίφωνος Λένια Ζαφειροπούλου αποδείχθηκε σίγουρη και εκφραστική, όπως πάντα με τραγούδι προσεγμένο στη λεπτομέρειά του. Επάξια ερμήνευσαν τους ρόλους τους ο τενόρος Βαγγέλης Χατζησίμος ως ηρωικός Αντοάλντο, ο βαρύτονος Διονύσιος Σούρμπης, αρκούντως σκοτεινός ως Μπράνα, και η Μαρισία Παπαλεξίου φλογερή Τίγκρα. Μοναδικές πολυτέλειες ήσαν το ηχόχρωμα της μεσοφώνου Μαρίας Βλαχοπούλου στον ρόλο της Ντόνας Πάλμα, η παρουσία του βαθύφωνου Δημήτρη Καβράκου στον ρόλο του Γέροντα, καθώς επίσης το προβλεπόμενο σόλο βιολί παιγμένο από τον Σίμο Παπάνα.