Καλλιτεχνικοί συνοδοιπόροι που έχουν ξαναεμφανιστεί μαζί στο Μέγαρο Μουσικής, ο Λεωνίδας Καβάκος και ο Βαλέρι Γκέργκιεφ καθήλωσαν το αθηναϊκό κοινό με το «Κοντσέρτο για βιολί» του Τσαϊκόφσκι (Photo: Ακριβιάδης)
Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ "Ελευθεροτυπία 14/12/2010"
Δύο συναυλίες με κοινό πρόγραμμα έδωσε στο Μέγαρο Μουσικής η Συμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης υπό τον Βαλέρι Γκέργκιεφ (8 & 9/12/2010).
Η αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» ήταν κατάμεστη από τη χαρακτηριστική εκείνη σύνθεση φιλόμουσου κοινού, που θύμιζε παλαιότερες εποχές ευμάρειας ενώ, παράλληλα, επιβεβαίωνε πόσο η μουσική μπορεί να παρέχει ψυχική παρηγοριά και πνευματική στήριξη σε δύσκολους καιρούς. Παρ' ότι σε άλλους σταθμούς της τρέχουσας περιοδείας -π.χ. στη Βιέννη- στο πρόγραμμα της αναφερόμενης ως «πρώτης παγκόσμιας ορχήστρας» δέσποζαν οι Συμφωνίες του Σοστακόβιτς, στην Αθήνα έγιναν διαφορετικές επιλογές.
Η βραδιά ξεκίνησε με το «Κοντσέρτο για βιολί» του Τσαϊκόφσκι. Σολίστας ήταν ο Λεωνίδας Καβάκος, η ερμηνεία του οποίου χαρακτηρίστηκε από υψηλότατες ποιότητες ήχου, τεχνικής εκτέλεσης και δεξιοτεχνίας. Κυρίαρχο στίγμα στην ανάγνωσή του προσέδωσε η συνειδητή αποχή από κάθε έκφραση γενναιόδωρα ρομαντικού συναισθήματος, όπως αυτό που έχουμε συνηθίσει να ακούμε στη μουσική του συνθέτη. Εξαιρώντας τις αναμενόμενα φορτισμένες κορυφώσεις, το εναρκτήριο Allegro moderato δόθηκε σε γενικά νηφάλιους τόνους, το μελωδικό υλικό εκτυλίχτηκε τακτικά, με κλινική καθαρότητα και εξαιρετική διαφάνεια ήχου. Το μέρος ελεύθερης δεξιοτεχνίας (cadenza) έρρευσε πολύ αργά, σε σχεδόν εκστατικούς τόνους, με μεγάλες στίξεις/σιωπές μεταξύ των φράσεων. Αντίθετα, το καταληκτικό Allegro vivacissimo λειτούργησε ως μεθυστικό ξέσπασμα βιρτουοζίστικης επίδειξης: ο απίστευτος συνδυασμός πραγματικά ιλιγγιώδους ταχύτητας και σφιχτής, οριακά συμπιεσμένης φραστικής με αψεγάδιαστη καθαρότητα άρθρωσης και αδιάλειπτο συντονισμό προς την ορχήστρα έκοψε την ανάσα!
Το δεύτερο μισό της βραδιάς κάλυψε η «Συμφωνία αρ. 5» του Μάλερ. Ο ήχος του θαυμάσιου ρωσικού συνόλου πρόβαλε πλούσιος, συμπαγής, αρθρωμένος σε τονισμένες αντιθέσεις κορεσμένων ηχοχρωμάτων, ενώ, ακριβώς λόγω του ξεκάθαρα μη γερμανικού προφίλ του, κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον ως εργαλείο στην ανάδειξη της πολυσύνθετης μουσικής δραματουργίας του συνθέτη. Λειτουργώντας με απόλυτη εγρήγορση αν και όχι αντίστοιχη ευαισθησία, ο Γκέργκιεφ αντιμετώπισε την παρτιτούρα της μαλερικής Συμφωνίας ως πρό(σ)κληση και ως πεδίο εφαρμογής για τον παροιμιώδη δυναμισμό και την «πρωτεϊκή» τραχύτητα των ερμηνειών του. Το αποτέλεσμα ήταν λίγο άνισο, αλλά γενικά πολύ καλό και κατά τόπους συναρπαστικό.
Εκδηλα άστοχο ήταν το ρομαντικού αυτοοικτιρμού εναρκτήριο μέρος, όπου ο Ρώσος αρχιμουσικός απέτυχε να θέσει σε κίνηση την πολυεπίπεδη μουσική διαλεκτική του Μάλερ: αντί να πάλλεται με λυγμό, το πένθιμο εμβατήριο σερνόταν, δίχως διαχωρισμούς επιπέδων και παραγράφων η μουσική αφήγηση έρρεε παρατακτικά και γραμμικά, το πάθος απλώς εξαντλήθηκε αντί να εκτονωθεί... Αντίθετα, το «θυελλώδες» β' μέρος και το τυπικά αμφίθυμο Scherzo, αμφότερα πιο ξεκάθαρου χαρακτήρα και σίγουρα με αλλεπάλληλες, εντυπωσιακές σελίδες, αποτέλεσαν πεδίον δόξης λαμπρό για τα σφιχτοδεμένα έγχορδα και τα εξαιρετικά πνευστά της ορχήστρας όσο και για το παροιμιώδες machismo του Γκέργκιεφ. Στο μελαγχολικό Adagietto έγινε αισθητή η έλλειψη χώρου για την εκτόνωση του έρποντος, συναισθηματικά υπερκορεσμένου μελωδικού υλικού. Εκπληκτικό σε οικονομία μεγεθών, σαφήνεια άρθρωσης και πλούτο λεπτομερειών ήταν το αρθρωμένο σε αναρίθμητα μικροεπεισόδια και δραματουργικά flash-backs καταληκτικό μέρος. *
