Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009

"Υπέροχη φωνή, απολαυστικό ρεσιτάλ"

Του Νικου Α. Δοντα

Χωρίς αμφιβολία μία από τις ωραιότερες και υγιέστερες λυρικές φωνές των τελευταίων ετών, η Λεττονή μεσόφωνος Ελίνα Γκαράντσα έδωσε στις 18 Νοεμβρίου ένα ρεσιτάλ για τους σκοπούς του ιδρύματος «Θώραξ».
Στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής, συνοδευόμενη από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Ιον Μάριν, τραγούδησε άριες από το ρεπερτόριό της: τις όπερες του Μότσαρτ που σταδιακά αφήνει πίσω της, τον ιταλικό ρομαντισμό που υπηρετεί σήμερα, αλλά και πιο δραματικά έργα όπως η «Κάρμεν» του Μπιζέ, που εμφανίζεται όλο και περισσότερο στον προγραμματισμό της.
Το δεύτερο μισό της βραδιάς θα μπορούσε χωρίς δυσκολία να χαρακτηριστεί ισπανικό: εκτός από τα τρία αποσπάσματα από την -γαλλική πάντως- «Κάρμεν», η Γκαράντσα επέλεξε ακόμα τρία από δημοφιλείς θαρθουέλες, δηλαδή ισπανικές κωμικές όπερες. Η ωραία, γεμάτη, βελούδινη φωνή σαφώς ταιριάζει στη μουσική αυτή, που η μεσόφωνος τραγούδησε με προσοχή στη λεπτομέρεια, χωρίς να καταφύγει στα συνήθη, εύκολα «ρεαλιστικά» εφέ.
Η ερμηνευτική έμφαση επικεντρώθηκε στο ηρωικό και αγέρωχο στοιχείο, γεγονός που ανέδειξε την περήφανη πλευρά των ηρωίδων και λιγότερο την ερωτική - αισθησιακή. Η φροντισμένη σκηνική παρουσία, οι εκφράσεις και οι κινήσεις, κέρδισαν τις εντυπώσεις, αλλά η αμεσότητα και η φυσικότητα του μεσογειακού ταμπεραμέντου δεν είναι θέμα υποκριτικής.
Ηρωικός Μπελλίνι
Στο πρώτο μέρος της βραδιάς, με αποσπάσματα από κάθε άποψη πολύ απαιτητικότερα, η φωνή και η τέχνη της Γκαράντσα έλαμψαν. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με δύο άριες του Μότσαρτ, την «εναλλακτική» της Σουζάνας για την Δ΄ Πράξη των «Γάμων του Φίγκαρο» και την άρια του Σέξτου από την Α΄ Πράξη της «Μεγαλοψυχίας του Τίτου». Η Γκαράντσα απέδωσε τη μουσική με αίσθηση του ύφους, ομοιογενή φωνή σε όλη την έκταση και μουσικότητα.
Το σημαντικό μέγεθος της φωνής δεν επιτρέπει μεγαλύτερη ευχέρεια στους δαιδάλους των δεξιοτεχνικών διατυπώσεων όπως απαιτεί η πρώτη άρια. Αντίθετα, στην άρια του Σέξτου κυριάρχησε η αυτοπεποίθηση μιας βιωμένης ερμηνείας. Το γεγονός ότι στη χαμηλή περιοχή η φωνή της Γκαράντσα διατηρεί το «θηλυκό» ηχόχρωμά της, δίνει ενδιαφέρον νεανικό σφρίγος στους χαρακτήρες παράφορων νεαρών ανδρών που έχει στο ρεπερτόριό της, όπως ο Σέξτος ή ο Ρωμαίος από την σχετική όπερα του Μπελλίνι, του οποίου η άρια ακολούθησε. Ισως μάλιστα αυτή να υπήρξε η κορυφαία στιγμή της βραδιάς, καθώς η μουσική του Μπελλίνι ταίριαξε άριστα στη φωνή και στην ιδιοσυγκρασία της τραγουδίστριας.
Το ηρωικό ύφος, οι ρωμαλέες και απολύτως ασφαλείς ψηλές νότες, αλλά προπάντων η αίσθηση διαμόρφωσης της μελωδικής γραμμής υπηρέτησαν τη μουσική με τον καλύτερο τρόπο.
Εφημερίδα "Καθημερινή" 29-11-09

Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009

"Oρφέας στον Aδη από το MMΘ - Δανάη Mάτσκε"

του Γιώργου Λεωτσάκου

ΠΛHN των «Παραμυθιών του Xόφμαν», που μαζί με την «Kάρμεν» του Mπιζέ σημάδεψαν ανεξίτηλα τη δυτικοευρωπαϊκήν όπερα του 19ου αι. (παρά τους αναρίθμητους μιμητές του ο μέγας Bάγκνερ αποτελεί ιδιαιτερότητα), ο Zακ Oφενμπαχ (1819-1880), πατέρας της οπερέτας, ως μορφής μουσικοσκηνικής αλλά και ως καταλυτικής σάτιρας της B' γαλλικής αυτοκρατορίας του Nαπολέοντος Γ', επιλεγομένου «Mικρού», παραμένει τραγικά άγνωστος στους Eλληνες μετά το 1910: Aντίθετα ήταν πασίγνωστος στους Eλληνες του 19ου αι. ως και το 1900! Σποραδική έρευνά μου με άλλο έναυσμα στον τότε ελληνικό Tύπο, (6 διαφορετικές χρονιές μεταξύ 1874 και 1900, συμπεριλαμβανομένων) απεκάλυψε ότι τουλάχιστον 15 δημοφιλέστατες οπερέτες του ανέβαιναν τακτικότατα στην Aθήνα. Oι «Ληστές» και ο «Oρφέας στον Aδη», μόνο μετά το 1874 είχαν παιχθεί δις! H αγαπητή Aύρα Ξεπαπαδάκου (Πρόγραμμα, σ. 38) τοποθετεί την αθηναϊκή «πρώτη», αρχές 1866 ή αρχές 1868. Eτσι ως τώρα σύνολο αθηναϊκών διδασκαλιών: 3!
Θερμότατα λοιπόν συγχαρητήρια στη νέα θεατρολόγο για την επιμέλεια ενός προγράμματος που μόνο για το γλαφυρότατο εργοβιογραφικό χρονολόγιο Oφενμπαχ έπρεπε να πουλιέται στα βιβλιοπωλεία Θεσσαλονίκης και Aθηνών. Φυσικά προηγούνται ίσης... θερμοκρασίας συγχαρητήρια για τον νέο θρίαμβο του Mεγάρου Mουσικής Θεσσαλονίκης (MMΘ): οι επιλογές του, με κορωνίδα ίσως τον «Oρφέα στον Aδη» του Oφενμπαχ («πρώτη», θέατρο Bouffes-Parisiens, 21.10.1858), συμπληρώνουν μοναδικά τις αθηναϊκές λυρικές εμπειρίες, σαφώς πενιχρότερες σε ευθυμία και γέλιο...
Aνεβάστηκε η β' εκδοχή σε 4 σύντομες πράξεις (Παρίσι, θέατρο Gaite, 7.2.1874). Yπό τον εμπειρότατο Nίκο Aθηναίο, τελειομανή ραβδοσκόπο της μουσικής πεμπτουσίας, αποκαλύφθηκε, ήδη από την υπέροχη εισαγωγή, μια ιστορικά κομβική παρτιτούρα σε 30 «αριθμούς», ενορχηστρωμένη με χαρίεσαν αβρότητα: τον 19ο αιώνα, ελαφρά και σοβαρή μουσική συμπορεύονταν, πιασμένες χέρι - χέρι. Eυδιάκριτες υπομνήσεις μουσικής του 18ου αι. (από αυλικούς χορούς ως φούγκα!) συνυπάρχουν φυσικότατα με απόηχους γαλλικού λαϊκού τραγουδιού αλλά και σαφέστατους προάγγελους της «Kάρμεν» του Mπιζέ και των «Παραμυθιών του Xόφμαν».
H Συμφωνική Δήμου Θεσσαλονίκης και η Xορωδία Θεσσαλονίκης ανταποκρίθηκαν ιδανικά στα υψηλά ζητούμενα του μαέστρου.
Στο ευφυέστατο κείμενο των Kρεμιέ (Cremieux) και Aλεβί (Ludovic Halevy), πίσω από το ζευγάρι Oρφέα - Eυρυδίκης, θανασίμως... αλληλομισουμένων (η Eυρυδίκη κατεβαίνει περιχαρής στον Aδη, έχοντας ερωτευθεί τον... Πλούτωνα, μεταμφιεσμένο σε βοσκό), διακρίνεται η αιχμηρή σάτιρα των ηθών της B' αυτοκρατορίας, όπου το παν είναι... προσχήματα. H Kοινή Γνώμη (πρόσωπο) διατάσσει τον άκρως απρόθυμο Oρφέα να κατεβεί στον Aδη για να φέρει πίσω τη συμβία του! Διανομή συνολικά... 13 προσώπων (μιας μικρής χορωδίας!) εξ ων τα 8 είναι θεοί του Δωδεκαθέου. Σκηνοθεσία Mαριάννας Kάλμπαρη: πάντα στο MMΘ είχε δυναμιτίσει με εκσυγχρονιστικά «ευρήματα» εμετικού Kitsch, τον «Iούλιο Kαίσαρα» του Xαίντελ. Στον Oφενμπαχ πραγματικά θριάμβευσε, κινώντας άνετα τα πλήθη επί και εκτός σκηνής αλλά και τους πολυάριθμους μονωδούς: παρωδία μέσα στην παρωδία, τα αιώνια «τηλεοπτικά συνεργεία», απαραίτητα πια στις απανταχού γης «εκσυγχρονιζόμενες» λυρικές σκηνές, εδώ δεν ενόχλησαν. H δουλειά της Kάλμπαρη, αυτή τη φορά «έδεσε» θαυμαστά με τα μαγευτικά σε σύλληψη, σχέδιο, αντιθέσεις χρωμάτων και φωτισμών σκηνικά - κοστούμια του Πάρη Mέξη, αποθέωση όλων των τόνων του κυανού και του ρόδινου.
Aστέρι της διανομής, η όμορφη Θεσσαλονικιά σοπράνο Kασσάνδρα Δημοπούλου (Eυρυδίκη - Bακχίδα), επί πλέον, μαθαίνουμε, έξοχη βιολοντσελίστα. Φωνή πλούσια σε λάμψη, ματιέρα, τονική ακρίβεια συνδυάζεται με σπάνιες υποκριτικές αρετές. Φωνητικά και υποκριτικά απολαυστικότατοι γνωστοί και αγαπητοί μας πλάι της οι τενόροι Γιάννης Xριστόπουλος (Oρφέας, που στο φινάλε το μεγάλο καν-καν, χόρεψε και... «καζατσόκ») και Zάχος Tερζάκης (αγνώριστος ως Aρισταίος - Πλούτων), ο βαρύτονος K. Πατσαλίδης (Δίας, έρμαιο των καταστάσεων), η σοπράνο Eιρήνη Kαράγιαννη (Kοινή Γνώμη), αμίμητη καρατερίστα (Hρα) και ιδίως ο κοντρατενόρος Πω Zαχαριάδης Tζον Στιξ. Eπεται το υπόλοιπο δωδεκάθεο: Eλένη Λιώνα (Aφροδίτη), Θεοδώρα Mπάκα (Eρως: εμφανίστηκε αλλά ντουμπλαρίστηκε φωνητικά λόγω παροδικής αφωνίας), Δ. Nαλμπάντης (Eρμής). Eιρήνη Kυριακίδου (Aρτεμις), M. Παπαδάκης (Aρης... καρηκομόων) και Aθηνά (Mαρίνα Bουλογάννη). Aπαντες, όμως, από επαρκείς ως άψογοι, στην άρθρωση του αδομένου γαλλικού κειμένου (εύγε, κ. Tερζάκη!) υστέρησαν απελπιστικά στην ελληνική πρόζα: σπανιότατα σταυρώναμε καμιά λέξη: δυστυχώς η πρόζα δεν προβαλλόταν σε υπερτίτλους. Aρθρωση = ο μέγας ασθενής της ελληνικής σκηνής και οθόνης (MMΘ, 14.11.2009).

Mείζων βιολιστική αποκάλυψη η 21χρονη Δανάη Παπαματθαίου-Mάτσκε στο απαιτητικότερο ίσως των κοντσέρτων για βιολί, του Mπραμς: ήχος πλούσιος και λαμπερός, αναπέμπων στους μεγάλους βιολιστές του α' μισού του 20ού αι., προ του Oϊστραχτ, με τον οποίο ο ήχος λέπτυνε αισθητά. Tέλεια τονική ακρίβεια και πηγαία μουσικότητα, συνυπήρχαν με εκπληκτική πρώιμη πνευματικήν ωριμότητα, που φώτισε στις παραμικρότερες λεπτομέρειες μια μουσική σύλληψη μεγαλοφυά. Δυστυχώς η τόσο προικισμένη νέα, κόρη πιανίστα εξ ίσου χαρισματικού, του Oύβε Mάτσκε, ατύχησε ως προς τον αρχιμουσικό Στέφανο Tσιαλή: την πλαισίωσε ρουτινιέρικα, συχνά αφήνοντας κάποιο ξύλινο πνευστό να σκεπάζει τον ήχο της – και καθόμουν πολύ κοντά, 16η σειρά πλατείας. Oι επιδόσεις του Tσιαλή διέψευσαν ένα εντυπωσιακό βιογραφικό. Aν ο εναρκτήριος κατά Pίχαρντ Στράους «Tιλλ Ωϋλενσπηγκελ» διεκπεραιώθηκε ευπρεπώς, η θεία «Hμιτελής» του Σούμπερτ, αφυδατωμένη από την τραγικότητά της, μεταμορφώθηκε σε ατέρμονα ηφαιστειοσειρά από φορτίσσιμι. Πούθε τον ανακάλυψε η KOA; (Aίθουσα Φ.M., 13.11.2009)
Εφημερίδα Εξπρέςς 28/11/09

Πέμπτη 26 Νοεμβρίου 2009

"Νέοι ταλαντούχοι Ελληνες μουσικοί"

Του Νικου Α. Δοντα

Εντυπωσιακή ήταν και στην φετινή της εμφάνιση με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) η νεαρή Δανάη Παπαματθαίου - Μάτσκε. Ως σολίστ στη συναυλία της 13ης Νοεμβρίου στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής απέδωσε με κλασικό τρόπο το γιγάντιο όσο και απαιτητικό Κοντσέρτο για βιολί του Μπραμς. Εξέπληξε ιδιαίτερα το ρωμαλέο, μυώδες παίξιμο, απαραίτητο στην παρτιτούρα αυτή του ώριμου ρομαντισμού. Επιπλέον, η 21χρονη μουσικός διέθετε ωραίο, μεστό ήχο, τονική ακρίβεια και μεγάλη σιγουριά. Η μουσικότητά της, όχι μόνον στο αργό μέρος αλλά και στα γοργά, έδωσε όση πλαστικότητα ήταν δυνατόν στην ερμηνεία, καθώς η ορχήστρα περιορίστηκε σε συμβατική συνοδεία.
Διηύθυνε ο Στέφανος Τσιαλής, Ελληνας αρχιμουσικός που σταδιοδρομεί στη Γερμανία. Ως εναρκτήριο έργο επέλεξε τα «Φαιδρά καμώματα του Τιλ Οϊλενσπηγκελ» του Ρίχαρντ Στράους, προδόθηκε όμως από την ορχήστρα που δεν διαθέτει την απαραίτητη ακρίβεια ώστε το έργο να αποδοθεί με την δεξιοτεχνική ελαφράδα, την ευελιξία, τη ρευστότητα και την κομψότητα που του πρέπει. Καλύτερα ήχησε η «Ημιτελής» του Σούμπερτ, της οποίας τον γενναιόδωρο μελωδικό πλούτο ανέδειξε ο Τσιαλής με επιτυχία.

Κουαρτέτο «Τετρακτύς»
Στις 10 Νοεμβρίου, το νέο στον χώρο Κουαρτέτο «Τετρακτύς» πραγματοποίησε μία ακόμα συναυλία, αυτή την φορά στον «Παρνασσό». Από τα απαιτητικά προγράμματα που σταθερά προτείνει, διακρίνει κανείς μια βιασύνη να κατακτηθεί η κορυφή. Οι ικανότητες των τεσσάρων μουσικών είναι αδιαμφισβήτητες και το δέσιμο μεταξύ τους κάθε φορά και καλύτερο. Ωστόσο, έργα όπως του Κουαρτέτο «των Διαφωνιών» του Μότσαρτ, το 1ο από τα Κουαρτέτα «Ραζουμόφσκι» του Μπετόβεν και το Κουιντέτο για κλαρινέτο του Μπραμς απαιτούν μεγαλύτερη τριβή και εμπειρία.
Πιο επιτυχημένα ερμηνεύτηκε το τελευταίο έργο, όπου οι «Τετρακτύς» συνέπραξαν με τον δεξιοτεχνικά ασφαλή και εκφραστικό κλαρινετίστα Διονύση Γραμμένο. Από το εκτενές κουαρτέτο του Μπετόβεν ξεχώρισε το ποιητικό αργό μέρος, όπου ο Γιώργος Παναγιωτίδης (α΄ βιολί) φάνηκε περισσότερο χαλαρός, επομένως πιο σίγουρος και εκφραστικός. Στα ζωηρότερα μέρη εκτιμήθηκε η αυξημένη αυτοπεποίθηση του Κωνσταντίνου Παναγιωτίδη (β΄ βιολί), του Αλί Μπαζεγκμέτσλερ (βιόλα) και κυρίως του τσελίστα Δημήτρη Τραυλού: Οι τρεις τους συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάδειξη των διαφορετικών φωνών της γραφής, της αντίστιξης και του μεταξύ τους διαλόγου. Τα στοιχεία αυτά που λειτούργησαν με επάρκεια στην πρωτίστως εγκεφαλική γραφή του Μπετόβεν δεν ήσαν αρκετά για τον Μότσαρτ. Διέφυγε η άμεσα επικοινωνιακή διάσταση της μουσικής του, που απευθύνεται εξ ίσου στο συναίσθημα. Αν είχε βρεθεί το κατάλληλο ύφος, γλυκύ όσο και διορατικό, θα προσπερνούσε κανείς ευκολότερα τα μικροπροβλήματα ορθοτονίας ή την περιορισμένη διαφοροποίηση ανάμεσα στα τέσσερα μέρη του έργου.
Εφημερίδα "Καθημερινή" 22-11-09

Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2009

"Στις λεωφόρους του ρομαντισμού"

Η ΚΟΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΛΑΔΙΜΗΡΟ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗ

Ηχοι ζωντανοί
Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ

Την ανοδική εξέλιξη του αρχιμουσικού Βλαδίμηρου Συμεωνίδη παρακολουθούμε από τότε που αυτός ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ.
Υστερα από τις θαυμάσιες ερμηνείες γαλλικής και γερμανικής μουσικής που έδωσε με αυτό το σύνολο στα μέσα Οκτωβρίου, μας χάρισε πρόσφατα μία ακόμη εξαιρετική συναυλία -αυτή τη φορά επικεφαλής της ΚΟΑ- με ερμηνείες έργων ώριμου Ρομαντισμού (10/11/2009).
Ατυχώς, η βραδιά ξεκίνησε με μια κραυγαλέα αστοχία επιλογής σολίστα. Αναμφίβολα, τα «Εξι τραγούδια για φωνή και ορχήστρα σε ποίηση Μέτερλινκ» του Τσεμλίνσκι συνδυάστηκαν πολύ εύστοχα με τη «Συμφωνία αρ. 6» του Μάλερ. Ομως, η μεσόφωνος Θεοδώρα Μπάκα, την οποία έχουμε απολαύσει ουκ ολίγες φορές σε ρεπερτόριο μπαρόκ, διέθετε όλα όσα απαιτεί η εκφραστικά εξεζητημένη μεταρομαντική μουσική του συνθέτη -αίσθηση ύφους, ευαισθησία, ρευστή φραστική- εκτός από ένα: το απολύτως κρίσιμο μέγεθος φωνής. Ετσι, παρ' ότι ο αρχιμουσικός συγκράτησε την ορχήστρα σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα επίπεδα δυναμικής, αυτή καλυπτόταν πλήρως. Τι εξυπηρετούν τέτοιες φανερά αντιεπαγγελματικές επιλογές; Ας απαντήσουν οι αρμόδιοι.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τη «Συμφωνία αρ.6, Τραγική» του Μάλερ. Με εξαίρεση τα κρίσιμα μέτρα της εμβατηριακής εκκίνησης, τα οποία η ΚΟΑ «έκαψε» -πώς να μην πω «τυπικά»;- ώσπου να συντονιστεί, η ερμηνεία έρρευσε θαυμάσια. Ο Συμεωνίδης προσέγγισε το έργο με σωστές, ισορροπημένες στοχεύσεις και δύο μείζονες αρετές: σταθερό, συνεκτικό ειρμό και καλή, εις βάθος αντίληψη της πολυεπίπεδης μουσικής δραματουργίας του Μάλερ. Στο Allegro, το Scherzo και το Finale, έχοντας ως όχημα σταθερούς εμβατηριακούς ρυθμούς αμείωτης ωστικής ορμής, κατηύθυνε την εκδίπλωση της εκτενούς μουσικής αφήγησης βάσει μιας συνολικής μουσικοδραματικής θεώρησης της παρτιτούρας που υπαγόρευσε λεπτές διαφοροποιήσεις των κυκλικών επαναλήψεων, λειτουργική εσωτερική ιεράρχηση των μικροεπεισοδίων και κλιμακώσεις δυναμικής/ταχυτήτων στις κορυφώσεις. Επιπλέον, βοηθημένος από τη γενική εγρήγορση των εγχόρδων και τις εξατομικευμένες σολιστικές συνεισφορές του σώματος των χάλκινων και ξύλινων πνευστών -στο λυρικό Andante, ο νοσταλγικός διάλογος Σίσκου/Παντελίδου υπό την αβαρή συνοδεία των εγχόρδων ήταν έξοχος!- απέδωσε σωστά τα μαλέρεια ηχητικά εφέ και εμπλούτισε το δραματικό ανάγλυφο της ερμηνείας του με συναρπαστικές αιχμές και ωραίες, καίρια χωροθετημένες, νοηματικά εύγλωττες λεπτομέρειες.
* Στην επόμενη συναυλία της ΚΟΑ, επίκεντρο του ενδιαφέροντος ήταν η παρουσία του Ελληνα αρχιμουσικού Στέφανου Τσιαλή, που σταδιοδρομεί στη Γερμανία (Μάινινγκεν) και η συμμετοχή της νέας βιολίστριας Δανάης Παπαματθαίου-Μάτσκε (13/11/2009). Η συναυλία ξεκίνησε με το συμφωνικό ποίημα «Τα εύθυμα καμώματα του Τιλ Οϊλενσπιγκελ» του Ρίχαρντ Στράους σε μια απογοητευτικά μέτρια ανάγνωση, στερούμενη αθλητικής ρευστότητας, κινητικότητας, αμεσότητας και λάμψης, που θα την καθιστούσαν έστω και στοιχειωδώς στραουσική· δυστυχώς για την ΚΟΑ, αυτή η μουσική απαιτεί άλλου επιπέδου κεκτημένες αρετές και γυμνασμένα ανακλαστικά! Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπραμς με την 21χρονη, ελληνογερμανικής καταβολής Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε. Η ήδη πολυβραβευμένη βιολίστρια μας εξέπληξε με την ορθοτονία, την ποιότητα και το βάρος του ήχου της, τη σαφήνεια και καθαρότητα της άρθρωσής της, την ποιότητα της φραστικής, καθώς επίσης τη βεβαιότητα και την ευστοχία της μουσικής αισθητικής της. Παίζοντας με εγρήγορση, αυτοπεποίθηση και έχοντας σωστή αντίληψη των εκφραστικών μεγεθών της μουσικής του Μπραμς, η βιολίστρια αντεπεξήλθε δίχως δυσκολία στην επικίνδυνη συγκρουσιακή αναμέτρηση με την ορχήστρα -ο πολύς φον Μπίλοφ είχε πει δηκτικά για το κοντσέρτο αυτό ότι ήταν γραμμένο «όχι για βιολί αλλά εναντίον του βιολιού»!- επιβάλλοντας αδιάλειπτα την παρουσία της. Περιέργως, αντί να πράξει το προφανές, δηλαδή να στηρίξει τη σολίστα στις ερμηνευτικές επιλογές της, ο αρχιμουσικός επέμεινε στη δική του, εκ του ασφαλούς σχολαστικά μετρημένη, ένθεν δραματικά αδιαφοροποίητη έως και αδιάφορη ανάγνωση! Τη βραδιά ολοκλήρωσε η «Συμφωνία αρ. 8, Ημιτελής» του Σούμπερτ σε μια εκτέλεση διαμορφωμένη με ιδιαίτερη σαφήνεια και ακρίβεια που, ασφαλώς, πρόδιδε διαφορετικού βάθους προετοιμασία. Λεπτομερώς καθορισμένες ισορροπίες δυναμικής, προσεκτικά χρονομετρημένες στίξεις, επιμελώς διαμορφωμένη φραστική με ιδιαίτερα εύπλαστες εξάρσεις και αποσβέσεις, εκλεπτύνσεις στις διαβαθμίσεις δυναμικής και ηχοχρωματικών ισορροπιών, όλα συνεισέφεραν καίρια στη δημιουργία μιας ισορροπημένης, αξιοπρεπούς ανάγνωσης με όχι λίγα σημεία υψηλής συγκίνησης. *
(Photo: Αγγελος Παππάς)
Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"25-11-09

Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2009

"Βραδιά αστέρων"

Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης γιορτάζει τα πενήντα χρόνια της.

Κείμενο: Αντώνης Ι. Κωνσταντινίδης

Ήταν μία βραδιά αφιερωμένη στη μουσική, μια βραδιά γιορτής. Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης συμπληρώνει φέτος πενήντα χρόνια από την ίδρυσή της και γιορτάζει, ανοίγοντας τις επετειακές εκδηλώσεις με μία λαμπερή συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής (Παρασκευή 27/2). Ήταν μία σύναξη αστέρων, μία συναυλία μνήμης και τιμής, μια μουσική αναδρομή, με πολλές και ιδιαίτερα συμβολικές προεκτάσεις.

Η δική μας Κρατική
Η ίδρυση μιας συμφωνικής ορχήστρας, στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, ήταν ένα συλλογικό αίτημα, μια απαίτηση του φιλόμουσου κοινού και των μουσικών της πόλης. Τη δεκαετία του ‘50 οι συνθήκες είχαν ήδη ωριμάσει αρκετά, το έμψυχο υλικό υπήρχε, οι πιέσεις εντάθηκαν, όταν το 1959, χάρη στις επίμονες προσπάθειες του τότε διευθυντή του Κρατικού Ωδείου, Σόλωνα Μιχαηλίδη και στη θετικά διακείμενη διάθεση των πολιτειακών παραγόντων, ιδρύθηκε η «Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος». Ένα μεγάλο ταξίδι στη μουσική για μια ορχήστρα, μόλις άρχιζε...
Η πολιτιστική ζωή ενός τόπου είναι πάντοτε άρρηκτα δεμένη με τους υπάρχοντες θεσμούς, με τα πρόσωπα, τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς. Με τους πρωτοπόρους και τους οραματιστές. Και είναι αλήθεια ότι η Θεσσαλονίκη και ο ευρύτερος χώρος της βόρειας Ελλάδας, συμπορεύεται μουσικά, τα τελευταία πενήντα χρόνια, με τις προόδους, τις επιδόσεις και τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό της Κρατικής Ορχήστρας.
Μέσα από αυτήν την ορχήστρα, ήρθε σε επαφή ο ακροατής με τα μεγάλα έργα της δυτικής μουσικής, γνώρισε τις συμφωνίες, τα κοντσέρτα, τα σύγχρονα ρεύματα και τους διάφορους συνθέτες. Στις συναυλίες αυτής της ορχήστρας, είδε και άκουσε φημισμένους και διάσημους σολίστες, δίνοντας κάθε Παρασκευή, μία ποιοτική διέξοδο στην καθημερινότητά του και απολαμβάνοντας εντέλει την ακριβή τέχνη των ήχων, σε μία ευρέως προσιτή, αλλά και στην πληρέστερη ίσως μορφή της, τη συμφωνική.
Ο κόσμος μιας ορχήστρας είναι αναμφισβήτητα μαγικός. Εκεί είναι που ουσιαστικά υλοποιείται αλλά και ολοκληρώνεται η ιδέα του δημιουργού. Στα δοξάρια, στην αναπνοή, στα δάκτυλα και στην ψυχή, των άγνωστων τις περισσότερες φορές, για το ευρύ κοινό, μουσικών της. Μέσα από την ερμηνευτική συνύπαρξη και την καλλιτεχνική συναλληλία δεκάδων προσώπων, που επιδιώκουν το ίδιο αποτέλεσμα, την καλλιτεχνική τελείωση του έργου.
Σήμερα, η εικόνα της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, σίγουρα πολύ μικρή έχει σχέση, με την τότε αρχική προσπάθεια. Ανανεωμένη και ώριμη, διανύει ίσως τη γονιμότερη και ποιοτικότερη περίοδο του βίου της. Υπήρξε όμως μία απαραίτητη διαδρομή καθ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα, όπου ένας μεγάλος αριθμός μουσικών, διευθυντών και καλεσμένων καλλιτεχνών έδωσε το δικό του στίγμα σ’ αυτήν την πορεία στην τέχνη και τον πολιτισμό. Και ποιον να πρωτοθυμηθεί κανείς. Σόλων Μιχαηλίδης, Θυμής, Άλκης Μπαλτάς, Γαλιλαίας, Καβάκος, Πατσαλίδης, Μίκης Μιχαηλίδης, Μύρων Μιχαηλίδης οι διευθυντές. Εκατοντάδες οι μουσικοί της, αναρίθμητες πλέον οι εμφανίσεις της.

Το gala
Πληθωρικές και αρκούντως απαιτητικές, ήταν οι επιλογές του επετειακού προγράμματος που παρακολουθήσαμε. Η συναυλία ξεκίνησε συμβολικά με το ίδιο έργο που άνοιξε και την αυλαία για την Σ.Ο.Β.Ε., το 1959. Ήταν τα γνωστά «Πυροτεχνήματα» σε μία καλοδεχούμενη γεμάτη ενέργεια και δυναμισμό εκδοχή. Ακολούθησαν δύο έργα του Σόλωνα Μιχαηλίδη, το περιγραφικό «Αυγή στον Παρθενώνα» και η «Προσευχή του ταπεινού», με το βαρύτονο Κύρο Πατσαλίδη να δίνει μία εξαιρετική υφολογικά και ερμηνευτικά παρουσία.
Το ντουέτο της Νεβάρτ στο φλάουτο και του Χρήστου Γαλιλαία στο βιολί, πρόσθεσε μπαρόκ πινελιές με το κοντσέρτο του Βιβάλντι.
Ακολούθησε η «Ελεγεία» του Faure με τον Γιάννη Τσιτσελίκη στο τσέλο να αποδίδει την αισθαντική υφή του έργου με επιμελημένη ακρίβεια.
Η άρια “Oh Dieu! Que de bijoux” του Gounod που ακολούθησε, με τη σοπράνο Αλεξία Βουλγαρίδου να βρίσκεται σε εξαιρετικές στιγμές έντασης και ευαισθησίας, απλά μας καθήλωσε.
Ο νεαρός κλαρινετίστας Διονύσιος Γραμμένος έδωσε μία γεύση των φυσικών ευκολιών που διαθέτει.
Το ντουέτο της πιανίστα Μαρίας Αστεριάδου και του βιολονίστα Γιώργου Δεμερτζή ερμήνευσε το ρομαντικό adagio από το κοντσέρτο σε ρε του Μέντελσον με ευδιάκριτες τις απαλές μελωδικές γραμμές.
Ο πιανίστας Γιώργος Λαζαρίδης έκλεισε το α’ μέρος του προγράμματος με την ερμηνεία του “Rondo” από το αυτοκρατορικό κοντσέρτο του Μπετόβεν, να σφύζει από ενέργεια.
Στο β’ μέρος ξεχωρίσαμε την δεξιοτεχνική συνύπαρξη των δύο εξαρχόντων της ΚΟΘ, του Σίμου Παπάνα και του Αντώνη Σουσάμογλου στο έργο του Martinu.
Τζαζ ήταν τα χρώματα της δημοφιλούς «Γαλάζιας Ραψωδίας» του Gershwin με τον Δημήτρη Τουφεξή στο πιάνο, ενώ ηχητικές ενθυμήσεις από το πρώτο cd της ορχήστρας είχαμε στο «Κρητικό κοντσερτίνο» για σαξόφωνο και ορχήστρα του Μίκη Θεοδωράκη. Πρωταγωνιστής ήταν και αυτή τη φορά ο Θεόδωρος Κερκέζος.
Η σοπράνο Βάσω Παπαντωνίου μας έφερε εικόνες από το παρελθόν, ενώ ο Δημήτρης Σγούρος, ως σταθερής αξίας καλλιτέχνης έκλεισε τη συναυλία καταχειροκροτούμενος, με το απαιτητικό γ’ μέρος από το πρώτο κοντσέρτο για πιάνο του Tchaikovsky.
Τους μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης σε αυτή την καθ’ όλα πληθωρική και έντονα φορτισμένη σε μνήμες, εικόνες και συναισθήματα, επετειακή συναυλία, διεύθυνε ο καλλιτεχνικός της διευθυντής, Μύρων Μιχαηλίδης. Χρόνια Πολλά!

Εφημερίδα «Μακεδονία», 8 Μαρτίου 2009