"Μουσικοί διάλογοι για τέσσερις"

Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ
Αναμφίβολα αισθητές έχουν γίνει οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην εγχώρια μουσική ζωή. Στο Μέγαρο Μουσικής, οι γενναιόδωροι, θεματικά αρθρωμένοι κύκλοι μουσικής δωματίου που προσφέρονταν παλαιότερα αντικαταστάθηκαν πλέον από μετρημένες, μεμονωμένες εκδηλώσεις.
Μοναχικό φωτεινό διάλειμμα αποτέλεσε η εμφάνιση του Κουαρτέτου εγχόρδων Artis της Βιέννης στην αίθουσα Φίλων της Μουσικής (7/12/2009). Πρόκειται για ένα από τα μακροβιότερα σύνολα της Αυστρίας (ιδρ. 1980), με σημαντική δισκογραφία. Η βραδιά ξεκίνησε με το ασυνήθιστα υψηλών απαιτήσεων «Κουαρτέτο έργο 20, αρ. 5» του Χάιδν. Εστιασμένος, διάφανος ήχος, αυτοτελείς αλλά τέλεια ισοζυγιασμένες επιμέρους συνεισφορές, άψογο δέσιμο, εκφραστικά μεστές, αλλά ήπιες φορτίσεις, τέλος ωραία στήριξη από στρωτά ρυθμικά συνεχή φανέρωσαν τη βαθιά γείωση των Αυστριακών Artis στον βιεννέζικο κλασικισμό.

Ακολούθησε το «Κουαρτέτο αρ. 4» (1936) του Τσεμλίνσκι. Γραμμένο με αφορμή τον θάνατο του Σένμπεργκ, κατάφορτο από αναμενόμενες μουσικές αναφορές (Βάγκνερ, Σένμπεργκ), το πρωτομοντερνιστικό εξαμερές έργο χαρακτηρίζεται από πολύ πυκνή γραφή, σαγηνευτικό πλούτο θεμάτων και έντονες εναλλαγές διαθέσεων. Οι τέσσερις μουσικοί, που έχουν κερδίσει το βραβείο δισκογραφίας «Echo Klassik-2000» για την ηχογράφησή του, χάρισαν μια ανάγνωση ωριμασμένη στον χρόνο, υποδειγματικά πιστή στο εξεζητημένα επιγονικό πνεύμα και ύφος της γραφής του Τσεμλίνσκι. Διατήρησαν αιθέρια διαφάνεια στις αενάως μεταβαλλόμενες, συχνά «λασπώδεις» ηχητικές χροιές, αποκωδικοποίησαν επιτυχημένα και με άνεση το συνωστισμένο από μικροεπεισόδια συντακτικό της γραφής και φόρτισαν το ρευστό, πάντα σε εγρήγορση παίξιμό τους με ζηλευτό πλούτο διαθέσεων.

Ως κατακλείδα δόθηκε το δημοφιλές «Κουιντέτο για πιάνο» του Σούμαν σε συνεργασία με τον πιανίστα Γιάννη Βακαρέλη. Ηταν μια αρμονική, καλοδουλεμένη ερμηνεία συνόλου, στην οποία το ανήσυχο πνεύμα της κινητικής μουσικής του Γερμανού ρομαντικού διοχετεύθηκε ισορροπημένα διαποτίζοντας με τη ζωντάνια του τις αυστηρές μαθηματικές δομές της αλα-Μπαχ μορφολογίας. Σβέλτες, εισαγωγικές δοξαριές των εγχόρδων εναλλασσόμενες προς λυρικές δευτερολογίες από το πιάνο στο εναρκτήριο Allegro brillante, νοσταλγικοί μονόλογοι του τσέλου στο αργό μέρος, διασταυρούμενες κλίμακες πιάνου/εγχόρδων στο Scherzo, ιλιγγιώδεις καταδιώξεις στο δαιμονικής έντασης φινάλε, άπαντα έρρευσαν ανεμπόδιστα υπηρετώντας το ορμητικό πνεύμα του Ρομαντισμού.

**Ασυζητητί το μακροβιότερο σύνολο δωματίου στη γεμάτη ματαιώσεις ιστορία της μεταπολεμικής μουσικής ζωής, το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο συνεχίζει δίχως διαλείψεις να δίνει συναυλίες επεκτείνοντας το ρεπερτόριό του. Πρόσφατα, οι τέσσερις μουσικοί έπαιξαν έργα του Ρομαντισμού στη μόνιμη έδρα τους, την αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου Μπενάκη της Πειραιώς (20/12/2009). Αφ' ενός το γεγονός ότι είχαμε να παρακολουθήσουμε συναυλία τους αρκετό καιρό, αφ' ετέρου το ότι τους τελευταίους μήνες είχαμε ακούσει άλλα νεοπαγή ή περιστασιακής δραστηριοποίησης εγχώρια σύνολα, τροφοδότησε ουσιαστικές συγκρίσεις που επιβεβαίωσαν τη σαφή υπεροχή των ΝΕΚ.

Ηχος στρωτός και ομοιογενής, άριστο, αβίαστο δέσιμο, αναγνώσεις δομημένες σε βάθος, υψηλή τεχνική επάρκεια συνεισφέρουν σε εκφραστικά και αισθητικά ισορροπημένες ερμηνείες τις οποίες εμψυχώνουν ώριμο συναίσθημα και ικανοί τόνοι ευγένειας. Τα δύο, από τον Μάιο του 2007 νέα μέλη, η βιολίστρια Αγγέλα Γιαννάκη και ο τσελίστας Αγγελος Λιακάκης, ηχούν σαν να έπαιζαν ανέκαθεν δίπλα στους εκ των ιδρυτών βιολιστές Γιώργο Δεμερτζή και Δημήτρη Χανδράκη, ενώ έχουν συνεισφέρει στη διαμόρφωση ενός ήχου πιο μαλακού, πλουσιότερου σε φωτοσκιάσεις.

Η βραδιά περιλάμβανε τρία έργα: το «Κουαρτέτο αρ. 1» του Μέντελσον, το «Κουαρτέτο αρ. 13, Ροζαμούνδη» του Σούμπερτ και το «Κουαρτέτο αρ. 1» του Μπραμς. Ανάλογα με την εποχή και το ύφος εκάστου έργου, οι αναγνώσεις διέθεταν λεπτές διαφοροποιήσεις ως προς τις λεπτομέρειες και το συνολικό πλάσιμο ενώ, παντού, η απόδοση του μουσικού συντακτικού -μικρο-και μακροπαραγραφοποίηση- υπήρξε ισορροπημένα αναλυτική, υπηρετώντας ουσιαστικά, δίχως ίχνος βιασύνης ή νευρικότητας, τη γραφή. Στον νεανικό Μέντελσον ο ήχος ήταν ελαφρύς, διάφανος και κινητικός προβάλλοντας άψογα τη μουσική αρχιτεκτονική, η φραστική σβέλτη και νευρώδης, ενώ ο μουσικός ειρμός, σφιχτός και εμψυχωμένος από ωστική ορμή, άφηνε ικανό χώρο για ισορροπημένες, καλαίσθητες μεταπτώσεις έντασης και ρευστότητας.

Χωρίς υπερθεματισμούς ή εκπτώσεις σε δομική σαφήνεια, στον ώριμο Σούμπερτ η έμφαση μετακινήθηκε εύστοχα στη μελωδία ενώ, με εύλογη εξαίρεση το συναρπαστικά ορμητικό Allegro moderato, οι τόνοι διατηρήθηκαν ταιριαστά χαμηλοί και νηφάλιοι προσδίδοντας ψυχολογικό βάθος και συνοχή. Αισθητά βαρύτερος ήχος, πιο συμφωνική διαλεκτική, άλλης κλίμακας δραματική έκφραση και μουσικός ειρμός ορχηστρικού βάρους φώτισαν υποδειγματικά το ιδιότυπο στίγμα της ρομαντικής γραφής του Μπραμς. *

Ελευθεροτυπία 13/1/2010