Ανιχνεύοντας τις ερμηνείες του Χαριλάου Ταλιαδώρου.
του Αντώνη Ι. Κωνσταντινίδη, «Μακεδονία» 20 Απριλίου 2008
Η εβδομάδα που σήμερα, Κυριακή των Βαΐων, ανοίγει, δεν αποτελεί μόνο την «Μεγάλη» και κορυφαία εορτολογική περίοδο της Χριστιανοσύνης, που νοηματοδοτείται από τα Πάθη και το ελπιδοφόρο αναστάσιμο μήνυμα. Η μουσική επένδυση της Μεγάλης Εβδομάδας, όπως αυτή ανιχνεύεται μέσα στα παλαιά, παραδοσιακά ψαλτικά κείμενα, συντελεί καθοριστικά στη μοναδικότητα των συγκεκριμένων ακολουθιών σ’ ολόκληρο τον εκκλησιαστικό ενιαυτό και ορίζει ταυτόχρονα με τον πιο προσιτό τρόπο, ένα ιδιαίτερο, μοναδικής αξίας και έντονα μυστηριακής υφής, κομμάτι του δικού μας πολιτισμού.
Είναι η θαυμαστή, αειθαλής και απέριττη ψαλτική τέχνη, που καλείται να επενδύσει τη θεολογία των ύμνων, να μελίσει τα δογματικά στηρίγματα της ορθόδοξης πίστης, να φέρει από τα ώτα, στα χείλη και στις ψυχές των πιστών τα νοήματα του ελληνιστικού λόγου, να διαδώσει θριαμβευτικά, τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.
Είναι, η Μεγάλη Εβδομάδα της μουσικής και των ψαλτών, η εβδομάδα που ιδιαίτερα για τους Θεσσαλονικείς ορίζεται από τη φωνή και τις ερμηνείες του κορυφαίου πρωτοψάλτη της Ορθοδοξίας και τελευταίου των μεγάλων διδασκάλων, του Χαριλάου Ταλιαδώρου.
Κανόνες, καθίσματα, εξαποστειλάρια, ιδιόμελα, στιχηρά. Ένας θαυμαστός κόσμος ποίησης και μουσικής, λόγου και μέλους, θα φανερωθεί, όπως κάθε χρονιά, τις μέρες αυτές, στις εκκλησιές των ρωμιών. Μαζί, θα ξετυλιχτούν δίοδοι προς το παρελθόν, ευκαιρία λατρευτικής αυτοσυγκέντρωσης και μεταφυσικής ανακούφισης του πόνου και της αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου. Θα δοθεί γι’ ακόμη μια φορά, μια πρόσφορη διέξοδος για ενδοσκόπηση, για τη συνειδητή ανεύρεση της συλλογικής μας ιδιοπροσωπείας, των πολιτισμικών μας καταβολών.
Είναι η εκκλησιαστική παράδοση της Μεγάλης Εβδομάδας που μας προσφέρει αυτήν την δυνατότητα και κοντά σ’ αυτήν τα λαϊκά ήθη και έθιμα των ημερών, η θύμηση των οποίων από μόνη της αρκεί να φέρει ένα χαμόγελο, εις μνήμην της αθωότητας.
Είναι εν τέλει αυτή, η απλή και περίφημη μονόφωνη παράδοση μας, η λαϊκή και λόγια τέχνη της εκκλησιαστικής μας μουσικής που έρχεται να επανατοποθετήσει καρδιακά το νόημα της ζωής στη διαχρονική του διάσταση, σε πείσμα των εφήμερων απαιτήσεων της εποχής μας. Και ο ερμηνευτής καλλιτέχνης, ο ψάλτης του ταπεινού αναλογίου αυτός που καλείται να μεταφέρει με τη φωνή του το νόημα των κειμένων, τον πλούτο της μουσικής και τις ψυχοακουστικές της επιρροές, στους φιλακόλουθους πιστούς.
Η αγια-Σοφιά
Είχαμε την τύχη επί έτη πολλά να ζούμε την μυσταγωγική αυτή ατμόσφαιρα και να ενωτιζόμαστε την ψαλτική μας παράδοση από τον μεγάλο δάσκαλο, στον περικαλλή ναό της Του Θεού Σοφίας.
Από το «Ερχόμενος ο Κύριος» μέχρι το «Αναστάσεως ημέρα», η κατανυκτική ατμόσφαιρα φωτίζεται από τον άρχοντα πρωτοψάλτη και τους δύο χορούς και οι ύμνοι του Πάθους ανυψώνονται από τα ανθρώπινα στα επουράνια, παρηγοριά, νόστος και οσμή ευωδίας πνευματικής.
Πραγματικά, κάθε μια Μεγάλη Εβδομάδα που περνά κοντά στον Ταλιαδώρο, αποτελεί και μία ξεχωριστή μουσική και ερμηνευτική αποκάλυψη, μία ανεπανάληπτη εμπειρία. Είναι ο ρυθμός, η στιβαρή και σεμνή έκφραση, η αψεγάδιαστη τεχνική, η μελιρρυτόφθογγος φωνή που σε αναγκάζει να υποκλιθείς στο ύφος ανεπίληπτων ερμηνειών, να βιώσεις το ήθος των κειμένων.
Εκεί, στην μνημειακή αγια-Σοφιά των Θεσσαλονικέων, ο χρόνος μοιάζει να’ χει σταματήσει, πεισματικά αμετακίνητος στο ένδοξο παρελθόν της βυζαντινής τέχνης. Σα να θέλει να εγείρει τη μουσικοϊστορική μνήμη, να αφυπνίσει τη ρωμαίικη συνείδηση, αντιμέτωπος με το ψευτολαμπικαρισμένο κλίμα και την κακογουστιά της εποχής μας.
Εκεί και ο δάσκαλος, ο Χαρίλαος της ψαλτικής και της καρδιάς μας, ολόρθος και ακάματος, ταγμένος στην αποστολή του, συνεχίζει να προσφέρει εδώ και εξήντα έξι χρόνια το δικό του μελωδικό παρόν, το ιδιαίτερο στίγμα του, να οριοθετεί και να διαμορφώνει με τις ερμηνείες του τη συντηρητική, απαραίτητη όμως εξέλιξη της τέχνης του.
Είναι αφ’ ενός η συνείδηση της λειτουργικότητας αυτής της μουσικής, του ιδιαιτέρου κάλλους της, η γνώση της παράδοσης των παλαιών προτύπων, των παλαιών πρωτοψαλτών και αφετέρου ο καλλίφωνος λάρυγξ, η μουσική μνήμη, η ακένωτος φαντασία, η τεχνική και η κατοχή του ρεπερτορίου, που αποτελούν μόνο κάποιες από τις ιδιαίτερες παραμέτρους που συνθέτουν το φαινόμενο και το μεγαλείο του άριστου ερμηνευτή.
Γι’ αυτό και η απαιτητική ερμηνευτικά και ψαλτικά δύσκολη, Μεγάλη Εβδομάδα, κινείται πάντοτε σε ρυθμούς αβίαστης γνησιότητας, αναζητώντας το διακριτό κάθε φορά μελωδικό της περιεχόμενο, κάπου εκεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην αγια-Σοφιά του κυρ Χαρίλαου.
Φθορά και ελπίδα
Η ψαλτική μας κληρονομιά, δεν έχει μείνει αλώβητη από το καταναλωτικό πνεύμα της εποχής μας, από τους ρυθμούς της ζωής. Κάθε τέτοια περίοδο από τα τηλεοπτικά κυρίως μέσα, γινόμαστε δέκτες ερμηνειών που ξεθωριάζουν, πιθηκίζοντας σ’ ένα ανοίκειο προς την παράδοση πανηγυρίστικο στυλ. Κι όμως, ερμηνευτικές παρουσίες όπως αυτή του άρχοντα Ταλιαδώρου αλλά και κοντά σ’ αυτόν πολλών άλλων επωνύμων ή και άγνωστων μελωδών της ψαλτικής μας τέχνης οριοθετούν ελπιδοφόρα τη συνέχεια αυτής της βαρύτιμης λαϊκής και λόγιας παράδοσης μας με σεμνότητα και σοβαρότητα, για πολλές ακόμη Μεγάλες Εβδομάδες. Καλό Πάσχα.
Η εβδομάδα που σήμερα, Κυριακή των Βαΐων, ανοίγει, δεν αποτελεί μόνο την «Μεγάλη» και κορυφαία εορτολογική περίοδο της Χριστιανοσύνης, που νοηματοδοτείται από τα Πάθη και το ελπιδοφόρο αναστάσιμο μήνυμα. Η μουσική επένδυση της Μεγάλης Εβδομάδας, όπως αυτή ανιχνεύεται μέσα στα παλαιά, παραδοσιακά ψαλτικά κείμενα, συντελεί καθοριστικά στη μοναδικότητα των συγκεκριμένων ακολουθιών σ’ ολόκληρο τον εκκλησιαστικό ενιαυτό και ορίζει ταυτόχρονα με τον πιο προσιτό τρόπο, ένα ιδιαίτερο, μοναδικής αξίας και έντονα μυστηριακής υφής, κομμάτι του δικού μας πολιτισμού.
Είναι η θαυμαστή, αειθαλής και απέριττη ψαλτική τέχνη, που καλείται να επενδύσει τη θεολογία των ύμνων, να μελίσει τα δογματικά στηρίγματα της ορθόδοξης πίστης, να φέρει από τα ώτα, στα χείλη και στις ψυχές των πιστών τα νοήματα του ελληνιστικού λόγου, να διαδώσει θριαμβευτικά, τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.
Είναι, η Μεγάλη Εβδομάδα της μουσικής και των ψαλτών, η εβδομάδα που ιδιαίτερα για τους Θεσσαλονικείς ορίζεται από τη φωνή και τις ερμηνείες του κορυφαίου πρωτοψάλτη της Ορθοδοξίας και τελευταίου των μεγάλων διδασκάλων, του Χαριλάου Ταλιαδώρου.
Κανόνες, καθίσματα, εξαποστειλάρια, ιδιόμελα, στιχηρά. Ένας θαυμαστός κόσμος ποίησης και μουσικής, λόγου και μέλους, θα φανερωθεί, όπως κάθε χρονιά, τις μέρες αυτές, στις εκκλησιές των ρωμιών. Μαζί, θα ξετυλιχτούν δίοδοι προς το παρελθόν, ευκαιρία λατρευτικής αυτοσυγκέντρωσης και μεταφυσικής ανακούφισης του πόνου και της αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου. Θα δοθεί γι’ ακόμη μια φορά, μια πρόσφορη διέξοδος για ενδοσκόπηση, για τη συνειδητή ανεύρεση της συλλογικής μας ιδιοπροσωπείας, των πολιτισμικών μας καταβολών.
Είναι η εκκλησιαστική παράδοση της Μεγάλης Εβδομάδας που μας προσφέρει αυτήν την δυνατότητα και κοντά σ’ αυτήν τα λαϊκά ήθη και έθιμα των ημερών, η θύμηση των οποίων από μόνη της αρκεί να φέρει ένα χαμόγελο, εις μνήμην της αθωότητας.
Είναι εν τέλει αυτή, η απλή και περίφημη μονόφωνη παράδοση μας, η λαϊκή και λόγια τέχνη της εκκλησιαστικής μας μουσικής που έρχεται να επανατοποθετήσει καρδιακά το νόημα της ζωής στη διαχρονική του διάσταση, σε πείσμα των εφήμερων απαιτήσεων της εποχής μας. Και ο ερμηνευτής καλλιτέχνης, ο ψάλτης του ταπεινού αναλογίου αυτός που καλείται να μεταφέρει με τη φωνή του το νόημα των κειμένων, τον πλούτο της μουσικής και τις ψυχοακουστικές της επιρροές, στους φιλακόλουθους πιστούς.
Η αγια-Σοφιά
Είχαμε την τύχη επί έτη πολλά να ζούμε την μυσταγωγική αυτή ατμόσφαιρα και να ενωτιζόμαστε την ψαλτική μας παράδοση από τον μεγάλο δάσκαλο, στον περικαλλή ναό της Του Θεού Σοφίας.
Από το «Ερχόμενος ο Κύριος» μέχρι το «Αναστάσεως ημέρα», η κατανυκτική ατμόσφαιρα φωτίζεται από τον άρχοντα πρωτοψάλτη και τους δύο χορούς και οι ύμνοι του Πάθους ανυψώνονται από τα ανθρώπινα στα επουράνια, παρηγοριά, νόστος και οσμή ευωδίας πνευματικής.
Πραγματικά, κάθε μια Μεγάλη Εβδομάδα που περνά κοντά στον Ταλιαδώρο, αποτελεί και μία ξεχωριστή μουσική και ερμηνευτική αποκάλυψη, μία ανεπανάληπτη εμπειρία. Είναι ο ρυθμός, η στιβαρή και σεμνή έκφραση, η αψεγάδιαστη τεχνική, η μελιρρυτόφθογγος φωνή που σε αναγκάζει να υποκλιθείς στο ύφος ανεπίληπτων ερμηνειών, να βιώσεις το ήθος των κειμένων.
Εκεί, στην μνημειακή αγια-Σοφιά των Θεσσαλονικέων, ο χρόνος μοιάζει να’ χει σταματήσει, πεισματικά αμετακίνητος στο ένδοξο παρελθόν της βυζαντινής τέχνης. Σα να θέλει να εγείρει τη μουσικοϊστορική μνήμη, να αφυπνίσει τη ρωμαίικη συνείδηση, αντιμέτωπος με το ψευτολαμπικαρισμένο κλίμα και την κακογουστιά της εποχής μας.
Εκεί και ο δάσκαλος, ο Χαρίλαος της ψαλτικής και της καρδιάς μας, ολόρθος και ακάματος, ταγμένος στην αποστολή του, συνεχίζει να προσφέρει εδώ και εξήντα έξι χρόνια το δικό του μελωδικό παρόν, το ιδιαίτερο στίγμα του, να οριοθετεί και να διαμορφώνει με τις ερμηνείες του τη συντηρητική, απαραίτητη όμως εξέλιξη της τέχνης του.
Είναι αφ’ ενός η συνείδηση της λειτουργικότητας αυτής της μουσικής, του ιδιαιτέρου κάλλους της, η γνώση της παράδοσης των παλαιών προτύπων, των παλαιών πρωτοψαλτών και αφετέρου ο καλλίφωνος λάρυγξ, η μουσική μνήμη, η ακένωτος φαντασία, η τεχνική και η κατοχή του ρεπερτορίου, που αποτελούν μόνο κάποιες από τις ιδιαίτερες παραμέτρους που συνθέτουν το φαινόμενο και το μεγαλείο του άριστου ερμηνευτή.
Γι’ αυτό και η απαιτητική ερμηνευτικά και ψαλτικά δύσκολη, Μεγάλη Εβδομάδα, κινείται πάντοτε σε ρυθμούς αβίαστης γνησιότητας, αναζητώντας το διακριτό κάθε φορά μελωδικό της περιεχόμενο, κάπου εκεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην αγια-Σοφιά του κυρ Χαρίλαου.
Φθορά και ελπίδα
Η ψαλτική μας κληρονομιά, δεν έχει μείνει αλώβητη από το καταναλωτικό πνεύμα της εποχής μας, από τους ρυθμούς της ζωής. Κάθε τέτοια περίοδο από τα τηλεοπτικά κυρίως μέσα, γινόμαστε δέκτες ερμηνειών που ξεθωριάζουν, πιθηκίζοντας σ’ ένα ανοίκειο προς την παράδοση πανηγυρίστικο στυλ. Κι όμως, ερμηνευτικές παρουσίες όπως αυτή του άρχοντα Ταλιαδώρου αλλά και κοντά σ’ αυτόν πολλών άλλων επωνύμων ή και άγνωστων μελωδών της ψαλτικής μας τέχνης οριοθετούν ελπιδοφόρα τη συνέχεια αυτής της βαρύτιμης λαϊκής και λόγιας παράδοσης μας με σεμνότητα και σοβαρότητα, για πολλές ακόμη Μεγάλες Εβδομάδες. Καλό Πάσχα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου